"लोपामुद्रा"
आपल्या घरात आणि आसपास सुद्धा असतेच की … आपली स्वतंत्र मुद्रा लोपवून दुसर्यांची उजळवणारी …
Sunday 21 September 2014
Saturday 2 August 2014
Saturday 5 April 2014
साठीच्या गोखले काकूंनी गाणं शिकायला सुरुवात केली !! केव्हा पासनं शिकायचं राहून गेलय ! कित्ती आवडत गाणं ! लहानपणी बाबाना आवडत नाही म्हणून आणि तरुणपणी घरचा गाडा एकहाती हाकताना उसंतच मिळाली नव्हती… शोधता शोधता शेवटी एक गुरुजी मिळाले … त्यांची अमकी फी ढमके वार वगैरे ऐकतानाच आतून लकेर आली ' येरी आली पिया बिन, कल ना परत मोहे घरी पल छिन गिन ' धावल्याच तिकडे… अडखळल्या दाराशी… आणि तिथेच बसल्या … डोळ्याला लागलेल्या धारान मधून जसा सगळा भूतकाळच वाहून गेला…
संगीत एम.ए. च्या वर्गात नव्याने दाखल झालेली U.P. बिहार कडची मुलगी …वय जेम तेम २२ … डोक्याला कसल्याश्या वासाच तेल आणि एकूण अवतारचं ! तिच्या येण्याने झालेला खुस्फुसाट पहिल्याच दिवशी तिला वर्गाच्या कोपरयातली अडगळ बनवून गेला, वर्ष सरून गेल, पण तिचा काळी एकात सणसणीत लागणारा 'वरचा सा' कुणी ऐकलाच नाही… फेल झालेली मार्क लिस्ट घेताना सगळ्याना आवर्जून सांगत होती - आप सब बोहत अच्छा गाते हो … परत तोच खुस्फुसाट ,,,,
मधुकर काका थोरल्या खानसाहेबांचे शिष्य, एक काळ आकाशवाणीवर गाणारे पण आता आवाज कापतो … तशात हि तास भराचा रियाझ सुटत नाही … ती ढंगदार गायकी आणि त्या अनमोल बंदिशी… आज सकाळ पासून जरा गडबडीत आहेत कारण त्यांच्या कडे शिकायला नवा शिष्य येणार आहे. तयार होऊन, थोडं गाउन पाहिलंय … मातृवत्सल शिष्य आपल्या 'मम्मी' बरोबर पोहोचलाय … मुलाच तोंड फाटे पर्यंत कौतुक सांगून झाल्यावर बाईनी जरा उसंत घेतली … बुवांनी तानपुरा काढल्या सरशी बाई म्हणाल्या… क्लासिकॅल वगैरे बेस म्हणून करायचं बाकी आमचा सोनू फिल्म म्युजिक गातो… यु नो प्लेब्याक न ऑल … !! मधुकर काका म्हणाले पण याचा आवाज आमच्या गायकीला एकदम सूट आहे… त्याचा कल हि क्लासीकल गाण्याचाचा आहे ... नाही हो त्या पेक्ष्या आमच्या सोनू ला फोक शिकवा… आणि हो सगळ हाय पीच पायजे हं ! काका अजून संभ्रमात आहेत नक्की काय शिकवायचं याच्या !
अवघ्या २४ वर्षाचा महेंद्र मोडनिंब हून मुंबईत आलाय … गाणं शिकायला ! त्याचे आवडते उस्तादजी मुंबईत राहतात … सहा महिने तर फोनवर पण आले नव्हते आणि कालच आले तर म्हणाले आजाव बेटा… हा तरंगत निघालाय… शेवटी भेटले उस्ताद … याचा आनंद; अश्रू सगळ्यालाच उधाण … अखेर उस्ताद बोलले, बेटा महिने कि ६००० फी, गंडा बंधन के ८०,००० और रेहने का अलग… महेंद्र आजकाल शिपाई म्हणून काम करतो … शाळेतली पोर म्हणतात महेंद्र शिपाई फार छान गातो …
तबला वाजवणार्या मुली तश्या कमीच पण राजश्री मोठ्या जिद्दीने शिकली, पुरुषांना लाजवेल असा वजनदार हाथ आणि तयारी… लग्न होऊन इतक्या लहान गावात पाठवणी झाली कि तिथे संगीताचा मागमूस हि नाही… नवरा कधी शुद्धीत असेल तर घरात, नाही तर कुठे पडलाय ते शोधुन घरी आणायचं … पण तश्यात हि रियाझ सोडला नाही … पर्वा विचारात होती मुंबई विद्यापीठात तबल्यात करसपोंडन्स पी. एचडी. करता येईल का म्हणून !
त्यांना सगळे मामी म्हणतात वयाच्या ८० व्या वर्षी सुद्धा अंधेरी, बांद्रा कुठे कुठे जाउन गाण शिकवतात… आवरून ठेवलेली गिरगावातल्या चाळीतली दोन खणाची खोली खांद्यावर घेतलेला पदर, ठसठशीत कुंकू आणि न विसरता माळलेला गजरा… मामींचे मिस्टर १५ वर्षापूर्वी घर सोडून निघून गेले ते आज वर कुणाला दिसले नाहीत … कारण काय होत तर किरकोळ घरगुती भांडणात वैतागून एकुलत्या मुलाने जाळून घेतल … एकदा प्रभाताईंच गाणं आम्ही ऐकत होतो, अप्रतिम रागेश्री चालला होता शब्द होते 'गिनत राही तारे, पिया ना आये, बिरहा सताये' … मामींचे डोळे मिटलेले … त्या बंदिशीचे किती किती अर्थ लागले त्या दिवशी !
स्वातंत्र्या नंतर पाकिस्तानात स्थलांतरित झालेल्या उ. बडे गुलाम अलि खान यांना पाकिस्तानात हिंदू देवतांचे उल्लेख असणार्या रचना गाण्यावर श्रोत्यांनी बंदी आणली होती. त्यावर बडे गुलामजीं, ‘जहा कान्हा नही। वहाँ गाना नही।।,’ असे म्हणून मैफील अर्धवट सोडून भारतात परत आले. या मध्ये कुठल्या धर्म पंथाचा संबंध नवता तर जुन्या व परंपरेने आलेल्या संगीताला बदलायला दर्शविलेला तीव्र निषेध होता … धर्म, जात, पंथ, देश याहीपलीकडे जाऊन मानव्य, सलोख्यानी ओतप्रोत भरलेले संगीतासारखे दुसरे माध्यम नाही हे या लौकिक अर्थाने अशिक्षित कलाकाराने किती समर्थपणे दाखवून दिले !
संगीताची सामाजिक किवा मानसशास्त्रीय बाजू माझ्या नेहमीच कुतूहलाचा विषय ठरलाय… व्यक्ती तितक्या प्रकृती हे तर आपण सर्वसामान्यपणे सुद्धा म्हणतो पण या प्रकृतीना जेव्हा संगीता सारख्या एका 'अमूर्त कलेची' जोड लाभते तेव्हा जे काही घडते ते कधी कधी अनाकलनीय असतं ! संगीत अमूर्त यासाठी कि या कलेच रंग, रूप सामान्यपणे जाणवणं आवाक्या बाहेरच असतच पण कधी कधी काय चांगल हे ठरवण देखील अवघड असत ! या कलेत सर्वश्रेष्ठ, सगळ्यात उत्तम अस काही नाहीच मुळी जे काही असत ते त्या क्षणी कृपावंत होऊन संगीत नावाच्या शक्तीने दिलेलं उत्कट दर्शन ! माध्यम कुणी एखादा गायक, रचनाकार, वाद्य आणि अर्थातच हे जाणवणारा सहृदय श्रोता !
- अतिंद्र सरवडीकर
(घटना सत्य आहेत. नावे बदलली आहेत.)
6-4-2014
Saturday 25 January 2014
आकांत
तुझी हाक एक भास
हवा हवासा …
- अतिंद्र सरवडीकर
Friday 24 January 2014
स्वरभास्कर
भीमसेनजी जर तुम्ही आज असता
स्वरभास्कर की महागायक काय बरं झाला असता ?
म्हणे गाण्यासाठी गाव तुम्ही सोडलात
रेल्वेत रस्त्यात भीक मागत,
देशभरात गुरु शोधलात
असत भावलं का तेवढच संगीत
जर तुम्ही आज असता ?
स्वरभास्कर की महागायक काय बरं झाला असता ?
आता भिक मागायला राग ठुमऱ्या चालणार नाहीत
शिला मुन्नी शिवाय आमचे लोक काही ऐकत नाहीत
टी.सी. ने वगैरे तर गाणं ऐकायचा प्रश्नच नाही !
असता पोहोचला सतगुरू पर्यंत ?
जर तुम्ही आज असता ?
स्वरभास्कर की महागायक काय बरं झाला असता ?
भेटते का सवाई गंधर्व अश्या कमर्शियल जगात ?
फी देऊन तरी मिळाल असतं खर ज्ञान ?
भरले असते रियाजाचे खरच इतके तास ?
पाणी भरायला मात्र मिळाल असत खास !
जर तुम्ही आज असता..
स्वरभास्कर की महागायक काय बरं झाला असता ?
आता कार्यक्रमात लागतात फक्त ताऱ्यांचे आवाज
गाण्यापेक्षां दिसण्या नाचण्याचा बवाल
गेलात जरी स्पर्धेत versatility चा आहे सवाल !
कुणी सांगाव परीक्षकांनीच दिला असता तुम्हाला नकार !
जर तुम्ही आज असता !
स्वरभास्कर की महागायक काय बरं झाला असता ?
म्हणून म्हणतो भीमसेनजी पुन्हा एकदा या
ढेपाळल्या,मरगळल्या मांडवात घुमू दे मल्हार
शोभेची कारंजी पाहणार्यांना बघू दे जलप्रपात;
अंतरीच्या सुरांनी भरला असता गाभारा
जर तुम्ही आज असता ….
स्वरभास्कर नि महागायक दुसरा कुणीच दिसला नसता
स्वर भास्कर, महागायक व्हायला दुसरा कुणी धजला नसता ।
- अतिंद्र सरवडीकर
* ( सदर कविता भारतरत्न पं. भीमसेन जोशी यांच्या तृतीय स्मृती दिनाच्या (२४-०१-२०१४) औचित्याने प्रसिद्ध केली आहे. भीमसेनजींचा काळ आणि आजचा काळ या बद्दल सहज सुचलेली ही कविता आहे. कुठलीहि संगीतस्पर्धा, कार्यक्रम, व्यक्ती अथवा कुणाही कलाकारावर टीका करण्याचा कोणताहि उद्देश येथे नाही )
Wednesday 22 January 2014
मौला
मौला मेरे तेरे दर पे आया हु
अर्जीया सारे जहा की लाया हु ।
भुली राहे तुही हम को
सवार ना, सून पुकार ना ।
मौला मेरे तेरे दर पे आया हु
अर्जीया सारे जहा कि लाया हु
- अतिंद्र सरवडीकर
मौला मौला कर दिनी मै
रटत तेरो हि नाम
तरसत आखडी जिया है बेकल रटत तेरो हि नाम
- अतिंद्र सरवडीकर
Monday 13 January 2014
Wednesday 8 January 2014
वळीवाच्या सरी
लस लसते जीवन
तळ हातीचा निखारा
एका हाके साठी कैसा
उरी डोंब उसळता ?
त्याची अबोल चाहूल
त्याचा गंध परीमळे
माझ्या प्राणा आगे मागे
त्याचा लपंडाव चाले |
घर लख्ख लख्ख केले
साऱया लिम्पल्या खिडक्या
त्याच्या येण्यासाठी माझा
जीव वाटुली जाहला |
कसा विसर पडला ?
त्याच्या गोंदण पाउली
असा खेळ मांडलेला |
वेशी पुढे कोस चार
उभी एकटी कधीची
पदराड स्वप्न दिवा
अन वळीवाच्या सरी
- अतिंद्र सरवडीकर
दारी पाउस पाउस
मन हिरवं हिरवं
माझ्या दारात मांडव
येई बहर बहर ।
धारा कोसळे संतत
धुंद मातीचा दरवळ
फुला पल्लवत दाटे
कसा भरून भरून ।
वारा सावळा सावळा
नभी कोंदला कोंदला
सा ऱ्या धरतीला आली
एक मोतीदार कळा |
मेघ धून निळी निळी
रंग रंगात नहाती
भुई मातेच्या कुशीत
सारे नव्याने जन्मती |
अश्या पावसाच्या राती
येई साजणाची सय
उरी ठस ठसणारी
थोडी कावरी बावरी ।
मिटल्यावरी डोळे
येती सरींचेच नाद
मन पिंजला कापूस
होई सोयरा पाउस ।
- अतिंद्र सरवडीकर
मन हिरवं हिरवं
माझ्या दारात मांडव
येई बहर बहर ।
धारा कोसळे संतत
धुंद मातीचा दरवळ
फुला पल्लवत दाटे
कसा भरून भरून ।
वारा सावळा सावळा
नभी कोंदला कोंदला
सा ऱ्या धरतीला आली
एक मोतीदार कळा |
मेघ धून निळी निळी
रंग रंगात नहाती
भुई मातेच्या कुशीत
सारे नव्याने जन्मती |
अश्या पावसाच्या राती
येई साजणाची सय
उरी ठस ठसणारी
थोडी कावरी बावरी ।
मिटल्यावरी डोळे
येती सरींचेच नाद
मन पिंजला कापूस
होई सोयरा पाउस ।
- अतिंद्र सरवडीकर
Subscribe to:
Posts (Atom)